డీమ్యాట్ ఎకౌంటు అనేది ఎలక్ట్రానిక్ ఫార్మాట్‌లో షేర్లు మరియు సెక్యూరిటీలను కలిగి ఉండే సదుపాయాన్ని అందించే ఎకౌంటు. భారతదేశంలో, 1996 సంవత్సరంలో ఫిజికల్ షేర్ సర్టిఫికేట్‌లకు ఆల్టర్నేటివ్ గా ఈ కాన్సెప్ట్ ప్రవేశపెట్టబడింది.
Table of Contents
డీమ్యాట్ ఎకౌంటు అంటే ఏంటి? What is a Demat Account In Telugu
ఒకరి ఈక్విటీ షేర్లు, ఇటిఎఫ్‌లు, బాండ్‌లు, డెట్ సెక్యూరిటీలు, మ్యూచువల్ ఫండ్‌లు మరియు ప్రభుత్వ సెక్యూరిటీల పోర్ట్‌ఫోలియోను రూపొందించడానికి కూడా ఈ ఎకౌంటులు ఉపయోగించవచ్చు. ఇండియాలో, మీరు స్టాక్ మార్కెట్లో పెట్టుబడి పెట్టాలనుకుంటే డీమ్యాట్ ఎకౌంటు ఉండటం తప్పనిసరి.
డీమ్యాట్ ఎకౌంటు మీ ఫిజికల్ షేర్ సర్టిఫికెట్‌లను ఎలక్ట్రానిక్ ఫార్మాట్‌లోకి మార్చే ప్రక్రియను సులభతరం చేస్తుంది. ఈ మార్పిడి ప్రక్రియను సాధారణంగా “డీమెటీరియలైజేషన్” అంటారు. బ్యాంక్ ఖాతా మాదిరిగానే, మీరు లిస్టెడ్ కంపెనీ షేర్లను కొనుగోలు చేసిన లేదా విక్రయించిన ప్రతిసారీ డీమ్యాట్ ఎకౌంటు లో క్రెడిట్ అవుతాయి లేదా డెబిట్ అవుతాయి.
డీమ్యాట్ ఎకౌంటు ఫిజికల్ గా షేర్లను కలిగి ఉండవలసిన అవసరాన్ని లేకుండా చేస్తుంది. వినియోగదారులకు సులభమైన వ్యాపారాన్ని సులభతరం చేస్తుంది, ఆన్లైన్ ట్రేడింగ్ సమయంలో ట్రాకింగ్ మరియు హోల్డింగ్‌ల పర్యవేక్షణను ప్రోత్సహిస్తుంది.
డిపాజిటరీ మరియు డిపాజిటరీ పార్టిసిపెంట్స్
డిపాజిటరీ అనేది ఆర్థిక ఆస్తులను ఎలక్ట్రానిక్‌గా నిల్వ చేయడంలో సహాయపడే ఒక సంస్థ. కాబట్టి ఇన్వెస్టర్స్ మరియు ట్రేడర్స్ వాటిని కొనుగోలు చేయవచ్చు, విక్రయించవచ్చు లేదా ఉంచుకోవచ్చు. ఇండియాలో, దేశంలోని అన్ని డీమ్యాట్ ఖాతాలను నిర్వహించడానికి రెస్పాన్స్బుల్టి వహించే రెండు ప్రాథమిక సంస్థలు ఉన్నాయి, అవి క్రింది విధంగా ఉన్నాయి:
డిపాజిటరీ
నేషనల్ సెక్యూరిటీస్ డిపాజిటరీ లిమిటెడ్ (NSDL) మరియు సెంట్రల్ డిపాజిటరీ సర్వీసెస్ లిమిటెడ్ (CDSL) అనేవి డిమాట్ ఎకౌంటు ఇన్వెస్టర్స్ ఫైనాన్షియల్ పోర్ట్‌ఫోలియోను నిర్వహించే రెండు డిపాజిటరీలు.
డిపాజిటరీ పార్టిసిపెంట్స్
ఇన్వెస్టర్స్ మరియు డిపాజిటరీల మధ్య మధ్యవర్తులుగా వ్యవహరించే అనేక కమర్షియల్ బ్యాంకులు మరియు బ్రోకరేజ్ ఏజెన్సీలను డిపాజిటరీ పార్టిసిపెంట్స్ అంటారు.
డీమ్యాట్ ఎకౌంటు ఎలా పని చేస్తుంది?
మీ బ్యాంక్ ఎకౌంటు మరియు మీ ట్రేడింగ్ ఎకౌంటు లతో కలిసి డీమ్యాట్ ఎకౌంటు పని చేస్తుంది. షేర్ మార్కెట్లో, స్టాక్‌లను కొనుగోలు చేయడం ట్రేడింగ్ ఖాతా ద్వారా మాత్రమే జరుగుతుంది. అదే సమయంలో, ట్రేడింగ్ ఖాతా ద్వారా కొనుగోలు చేసిన షేర్లను ఉంచడానికి డీమ్యాట్ ఖాతా ఉపయోగించబడుతుంది.
డీమ్యాట్ ఖాతా ఎలా పని చేస్తుందో ఆ ప్రాసెస్ చూద్దాం.
- ఏదైనా ఒక పర్టికులర్ షేర్ కొనాలి అనుకున్నా, లేదా అమ్మాలి అనుకున్నా ,మొదట మీ బ్యాంకు ఎకౌంటు తో లోంక్ అయి ఉన్న ట్రేడింగ్ ఎకౌంటు లోకి లాగిన్ అవ్వాలి.
- ఏదైనా ఒక పర్టికులర్ షేర్ కొనాలి లేదా అమ్మాలి అని మీరు ఒక రిక్వెస్ట్ పెడితే దానిని మీ డిపాజిటరీ పార్టిసిపెంట్ వెంటనే స్టాక్ ఎక్స్చేంజి కి ఫార్వర్డ్ చేస్తుంది.
- ఒకవేళ మీరు షేర్స్ కొనాలి అనుకుంటే అదే క్వాంటిటీలో షేర్స్ అమ్మాలి అనుకునే బయ్యర్ కోసం వెతుకుతుంది లేదా క్లియరెన్స్ హౌస్‌లకు ఆర్డర్ పంపుతుంది.
- క్లియరెన్స్ హౌస్‌ సెల్లర్ డిమ్యాట్ ఎకౌంటు నుండి బయ్యర్ డిమ్యాట్ ఎకౌంటు కు ఆ షేర్స్ క్రెడిట్ చేస్తుంది.
ఇప్పుడు డిమ్యాట్ ఎకౌంటు ఎలా వర్క్ చేస్తుంది అని మీకు క ఐడియా వచ్చి ఉండవచ్చు.
డిమ్యాట్ ఎకౌంట్స్ ఎన్ని రకాలు?
డిపాజిటరీ పార్టిసిపెంట్లు అందించే డీమ్యాట్ ఎకౌంట్స్ ప్రధానంగా మూడు రకాలు ఉన్నాయి. మీ ఇన్వెస్ట్మెంట్ మరియు వ్యాపార ప్రయోజనాల కోసం మీరు సరైన రకమైన ఎకౌంటును సెలెక్ట్ చేసుకోవచ్చు.
రెగ్యులర్ డీమ్యాట్ ఖాతాలు
ఈక్విటీ ట్రేడింగ్ మరియు ఎలక్ట్రానిక్ ఫార్మాట్‌లో పెట్టుబడిని ఎదుర్కోవడానికి ఇండియన్స్ జనరల్ డీమ్యాట్ ఎకౌంటు ఓపెన్ చేస్తే సరిపోతుంది.
రీపాట్రియబుల్ డీమ్యాట్ ఖాతాలు
నాన్-రెసిడెంట్ ఎక్స్‌టర్నల్ (NRE) బ్యాంక్ ఎకౌంటుకు లింక్ చేయబడితే, విదేశాల నుండి డబ్బును ట్రాన్స్ఫర్ చేయడానికి NRIలు ఈ రీపాట్రియబుల్ డీమ్యాట్ ఎకౌంటు ఓపెన్ చేయవచ్చు.
నాన్-రిపాట్రియబుల్ డీమ్యాట్ ఖాతాలు
నాన్-రిపాట్రియబుల్ ఎకౌంటు కూడా NRIల కోసం ఉద్దేశించబడ్డాయి. అయితే, ఈ అకౌంట్స్ విదేశాల నుండి నిధులను బదిలీ చేయడానికి ఉపయోగించబడవు. ఈ రకమైన డీమ్యాట్ ఎకౌంటును స్వంతం చేసుకోవడానికి మరియు ఆపరేట్ చేయడానికి ఒక వ్యక్తి నాన్-రెసిడెంట్ ఆర్డినరీ (NRO) బ్యాంక్ ఎకౌంటు లింక్ చేయాలి.
డీమ్యాట్ ఎకౌంటు తెరవడం వల్ల ప్రయోజనాలు | Advantages of Demat Account
డీమ్యాట్ అకౌంట్ ఓపెన్ చేయాలనుకున్న ఇన్వెస్టర్స్ అనేక ప్రయోజనాలను పొందవచ్చు. అత్యంత సాధారణ ప్రయోజనాల్లో కొన్ని చెప్తాను:
- డీమ్యాట్ అకౌంట్స్ ఫిజికల్ షేర్ల నష్టం, తప్పుగా ఉంచడం, ఫోర్జరీ లేదా దొంగతనం వంటి రిస్క్ లేకుండా చేస్తుంది.
- ఎలక్ట్రానిక్ సిస్టమ్ కూడా చాలా సరళమైఈజీగా మరియు చాలా తక్కువ సమయంలో ఇబ్బందులు లేకుండా లావాదేవీలను సులభంగా చేయగలదు.
- ఎలక్ట్రానిక్ ఫండ్ ట్రాన్స్ఫర్ ని సులభతరం చేయడానికి మీరు మీ బ్యాంక్ ఎకౌంటు డీమ్యాట్ ఎకౌంటుతో ఈజీగా లింక్ చేయవచ్చు.
- మీరు నెట్ బ్యాంకింగ్ కోసం నమోదు చేసుకున్నట్లయితే, మీరు మీ డిమ్యాట్ ఎకౌంటును రిమోట్ లొకేషన్‌లో కూడా యాక్సెస్ చేయవచ్చు.
డీమ్యాట్ ఎకౌంటు అందించే సౌకర్యాలు
డీమ్యాట్ ఎకౌంటు ద్వారా మీరు పొందగలిగే కొన్ని సౌకర్యాలు :
- డెలివరీ ఇన్‌స్ట్రక్షన్ స్లిప్ సహాయంతో, మీరు మీ షేర్లను ఇబ్బందులు లేకుండా మరొక వ్యక్తికి సులభంగా ట్రాన్స్ఫర్ చేయవచ్చు.
- మీరు మీ డీమ్యాట్ ఎకౌంటులో ఉంచిన షేర్ల సెక్యూరిటీకి, ఆర్థిక సంస్థల నుండి రుణ సౌకర్యాలను కూడా పొందవచ్చు.
- డివిడెండ్, రీఫండ్‌లు, వడ్డీ, స్టాక్ స్ప్లిట్, రైట్స్ ఇష్యూ, బోనస్ షేర్లు మొదలైన వాటితో సహా షేర్‌లతో అనుబంధించబడిన ప్రయోజనాల ఆటోమేటిక్ అప్‌డేషన్ ఈ డీమ్యాట్ ఎకౌంటులో ఆటోమేటిక్‌గా అప్‌డేట్ చేయబడుతుంది, మీరు దీన్ని సులభంగా పొందవచ్చు.
- మీరు నిర్దిష్ట పరిమాణంలో షేర్లు లేదా ఇతర పెట్టుబడులను కలిగి ఉన్నట్లయితే, అవాంఛిత లావాదేవీలను (అనవసరమైన ట్రాన్సాక్షన్స్) నిరోధించడానికి మీరు మీ డీమ్యాట్ ఎకౌంటును కొంత సమయం వరకు ఫ్రీజ్ చేయవచ్చు.
- మీరు ఆన్లైన్ ద్వారా ఎక్కడి నుండైనా డెస్క్‌టాప్, ల్యాప్‌టాప్ లేదా స్మార్ట్‌ఫోన్‌ని ఉపయోగించి మీ డీమ్యాట్ ఎకౌంటు యాక్సెస్ చేయవచ్చు.
డీమ్యాట్ ఎకౌంటు ఎలిజిబులిటీస్ | Demat Account Eligibility Requirements
- రెసిడెన్షియల్ లేదా నాన్ రెసిడెన్షియల్ ఇండియన్స్ ఎవరైనా డిపాజిటరీ పార్టిసిపెంట్ ద్వారా డీమ్యాట్ ఎకౌంటు ఓపెన్ చేయవచ్చు.
- ఒక మైనర్ పేరు మీద కూడా డీమ్యాట్ ఎకౌంటు ఓపెన్ చేయవచ్చు, చట్టపరమైన సంరక్షకుడు (గార్డియన్) దానిని సంరక్షణలో.
- డీమ్యాట్ ఎకౌంటు ప్రధాన ఖాతాదారుతో సహా గరిష్టంగా ముగ్గురు ఖాతాదారులతో సంయుక్తంగా కూడా తెరవవచ్చు.
డీమ్యాట్ ఖాతా తెరవడానికి అవసరమైన పత్రాలు | Required Documents for Opening Demat Account
- ప్రూఫ్ అఫ్ ఇన్కమ్: ఆదాయపు పన్ను శాఖకు సమర్పించిన ITR రసీదు స్లిప్, జీతం స్లిప్ లేదా ఫారం 16, అర్హత కలిగిన డిపాజిటరీ పార్టిసిపెంట్‌తో డీమ్యాట్ ఖాతా హోల్డింగ్‌ల స్టేట్‌మెంట్, గత ఆరు నెలల తాజా బ్యాంక్ స్టేట్‌మెంట్ – అన్ని సెల్ఫ్ అటెస్టె చేయవలసి ఉంటుంది.
- ప్రూఫ్ అఫ్ ఐడెంటిటీ: పాన్ కార్డ్, ఆధార్ కార్డ్, ఓటరు ID కార్డ్, డ్రైవింగ్ లైసెన్స్, పాస్‌పోర్ట్, కేంద్ర లేదా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం జారీ చేసిన గుర్తింపు కార్డు, ప్రభుత్వ ఆర్థిక సంస్థలు, బార్ కౌన్సిల్ మరియు ఇతర వృత్తిపరమైన సంస్థలు.
- ప్రూఫ్ అఫ్ అడ్రస్: పాస్‌పోర్ట్, ఓటరు గుర్తింపు కార్డు, రేషన్ కార్డ్, డ్రైవింగ్ లైసెన్స్, టెలిఫోన్ లేదా విద్యుత్ బిల్లు వంటి యుటిలిటీ బిల్లులు, బ్యాంక్ పాస్‌బుక్ మొదలైనవి.
- ఒక పాస్‌పోర్ట్ సైజ్ ఫోటో.
డీమ్యాట్ ఎకౌంటులు మొత్తం ట్రేడింగ్ అనుభవాన్ని మరింత అందుబాటులోకి తెచ్చాయి మరియు తక్కువ సమయం తీసుకుంటాయి. అలాగే, ముఖ్యంగా, ఇది సెక్యూరిటీల కొనుగోలు మరియు అమ్మకాన్ని సురక్షితంగా మరియు మరింత సురక్షితంగా చేస్తుంది.
అయితే, డీమ్యాట్ ఎకౌంటు తెరవడానికి ముందు, మీ అవసరాలు మరియు లక్ష్యాలను అర్థం చేసుకోవడం మంచి పద్ధతి.
ఒకవేళ మీరు పర్సనల్ ఫైనాన్సు గురించి తెలుగులో తెలుసుకోవాలి అనుకుంటే రెగ్యులర్ గా మన బ్లాగ్ ని ఫాలో అవ్వండి. ఎప్పటికప్పుడు అప్డేట్స్ మీకు అందించడం కోసం ప్రతిరోజు ప్రయత్నిస్తూ ఉంటాం. మన బ్లాగ్ అప్డేట్స్ ఎప్పటికప్పుడు తెలుసుకోవాలి అనుకుంటే మన ఇన్స్టాగ్రామ్, ఫేస్బుక్ పేజి ఫాలో అవ్వండి. టెలిగ్రామ్, Whatsapp లో జాయిన్ అవ్వండి.